Driftkikkers en angsthazen

“Op het veld slaagt ze er nu in om haar emoties te uiten. Vroeger deed ze dat niet. Toen hield ze zich altijd sterk, omdat ze dacht dat dat moest. Maar dat maakt je juist zwak.”
coach Carlos Rodríguez over Justine Henin

“Als ik voor minder belangrijke wedstrijden niet zo gespannen was, probeerde ik die zenuwen toch op te zoeken. Dan ging ik expres horrorscenario’s bedenken om mezelf te waarschuwen en ging ik de warming-up veel fanatieker doen om dat lijf klaar te stomen.”
Ellen van Langen in De kunst van het winnen

Sport en emotie vormen een onafscheidelijk koppel. Door wedstrijdsporters, hun begeleiders en hun thuisfront, worden deze emoties beleefd als te duchten fenomenen, aangezien ze tot een ernstig prestatieverval (of daling van het prestatieniveau) kunnen leiden. Aan de andere kant is er de ervaring dat emoties de motor kunnen zijn voor schitterende prestaties. Een topprestatie wordt verklaard als gestuwd door een emotie die nu eens woede dan weer plezier kan zijn. En de zaken worden nog ingewikkelder als blijkt dat angst de ene sporter verlamt, terwijl het een andere atleet in een ideale prestatietoestand kan brengen. Om te zwijgen over de verschillen tussen sporttakken en de verschillende context waarin moet worden gepresteerd. Het loont dus de moeite om emoties te bekijken vanuit een sportpsychologisch perspectief.

In deel 1 worden de startknoppen van emoties bekeken, evenals de rechtstreekse gevolgen voor de aandacht, de denkprocessen, de motivatie en de gedragingen van de sporter. Ook de effecten op omstanders, scheidsrechters, teamgenoten en tegenstanders worden op een rij gezet. Deel 2 behandelt de verschillende manieren om emoties te sturen. Zowel lichamelijke als cognitieve en gedragsmatige methoden van emotiemanagement worden toegelicht in hun bruikbaarheid binnen de wedstrijdsport. In deel 3 worden de krijtlijnen uitgetekend voor een begeleide zelfsturing bij het omgaan met angst. Een geïndividualiseerde aanpak, waarbij de inbreng van de trainer/coach en het thuisfront onmisbaar is, staat hierbij centraal.

Auteur: Bert De Cuyper. Bert is als docent sportpsychologie verbonden aan de Afdeling Humane Kinesiologie van de K.U.Leuven. Hij is voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Sportpsychologie (VVSP).